2007 yıllarında başlayan, bütün dünyayı saran kritik bir ekonomik buhranın başlangıç olarak uzun dönemli emlak kredilerinden nasıl ortaya çıktığını izliyoruz. Amerikan sinemacılığının benim için en çarpıcı taraflarından bir tanesi, kendi sebep oldukları, başlattıkları ve içinden çıkılamaz hale getirdikleri bir ekonomik buhranı bile bu denli hicveden bu denli aşağılayan dalga geçen bir dilde sinema olarak da yapılabiliyor olması. Hepimizin aklına bir kişinin aldığı evin borcu ödenmezse ne olacak ki, krediyi veren kurum zaten evin üzerine haciz koymuyor mu, sorusu o günlerde otomatik olarak geliyordu. İşin burasından bakıldığında haksız sayılmayız ancak finansal yatırım uzmanları o dönemlerde türev piyasaları emlak kredisine katarak aslında bir konuda karşılık alınan kredi borcunu teminat göstererek tek teminat üzerinden 5,6,7 katlı türevler ile varolan güvencenin kat kat üzerinde bir ekonomik yatırım paketi oluşturup ciddi hareketlere sebep oldular. Tabii ki tek güvence etrafında dönen yatırımlar ve gelirler 7-8 misli olduğunda ödenemeyen bir borçta arkasından 7-8 katlı ekonomik zararları beraberinde getirdi. Filmde gördüğümüz açgözlü kredi satıcılarının hiç araştırma inceleme yapmadan satılacak mülk ile ilgili değerleme yapmadan kredileri nasıl olsa piyasa iyi gidiyor düşüncesiyle vermesi de krizi hazırlayan önemli etkenlerden bir tanesi olmuş. Filmimize dönecek olursak burada finansal yatırım araçlarının kimi zaman bir restoranın mutfağında kimi zaman bir kumarhanede kumar masasında güzel benzerliklerle anlatılması çok farklı bir hava kattı.
Filmin isminden başlamak istiyorum: Kısa'nın (Short) bana ifade ettiği aslında Büyük Açık değil. Hatalıysam para piyasalarından okuyucular varsa düzeltsinler, kısa pozisyon demek emtianın değer kaybedeceğine yönelik pozisyon almak demektir. Değer kaybı üzerinden para kazanmak anlamına gelir. Buradaki Big Short yani Büyük Kısa da çok ciddi getiriler sunan, çok büyük bir fonun değer kaybedeceğine karşı pozisyon almak demektir, en azından benim anladığım. Bu filmin ismine çeviri yapan insanlar belki kısa ifadesini kullanmak istemişler, belki de genel izleyicinin bu denli para piyasaları bilgisinden yoksun olabileceğini düşünmüşler belki de hiç anlamamışlar.
Büyük Açık, aklı başında gibi görünen insanları, bir çığ hızında büyüyen ve herkesi sarhoş eden emlak kredilerini, kredi başvurularını ciddiyetle araştırmayanları, özetle kriz öncesinde vehameti bütün çıplaklığıyla gözler önüne seriyor. Buradaki farklı bakış açısı Christian Bale'nin muhteşem oyunculuğuyla çok güzel ifade edilmiş. Prestige sonrasında da BatMan serisi ile çok ciddi başarı yakalayan Cristian Bale, bu filmdeki başarısı da akılda kalıcı. Üstelik bu defa ne bir kas gösterisi, ne de sihir var. Küçüklüğünden beri bir gözü takma olan ve pek de sosyal olmayan doktorumuz, yetişkinliğinde kendiyle barışık, müziği ve ritimi seven müzikle beraber iş yapmayı, disiplinli ve çalışkan profili çok başarılı bir şekilde canlandırılıyor. Cristian Bale'in dışında Brad Pitt de film içindeki performansı bence olağanüstüydü. Brad Pitt başrollerde gösterdiği performansını başrolde olmayıp yardımcı rollerde olduğu zamanlarda da çok etkileyeci bir şekilde sergilemekte. Başarılı bulunan bazı aktörlerin tipik kişilikleri, tipik tavırları, tipik hareketleri vardır. Bu sebeple çok farklı rollerde onları izlemek mümkün olmayabilir. Bu filmde dakikalarla belki saniyelerle ölçülebilecek görünürlüğüne rağmen değer katıyor.
Filmin geneli çekici olmasına rağmen, gerçeklerle yüzleşme sahneleri benim için çok çarpıcıydı. Uzun dönemli emlak kredisi ile alınmış ama artık terk edilen, hala içlerinde oturan insanların da birer birer satılık ilanı yapıştırdığı evlerin arasındaki gezinti, terkedilmiş, ruhsuz bir inşaat ürünü görüntüsü sundu. Kredi kullanan ev sahibinin, kredi başvurusunda köpeğinin ismini kullanması, bütün bunların yanında striptiz dansı yapan kadının değişken faizli kredi kullanarak beş müstakil ev ve bir apartman dairesi aldığını söylemesi, bize şimdiye kadar pek görmediğimiz gerçekliği olabildiğince şeffaf bir şekilde yansıttı. Çözülme başladıktan sonra özellikle Lehman Brothers* ile ilgili olanı biteni zaten pek çoğumuz bir şekilde yazılmasından ve televizyondan izledik. İzledik izlemesine ama, o günlerde maalesef işlerimizde, gelirlerimizde hatta yatırımlarımızda krizin derin etkilerini etkilerini kontrolümüz dışında da olsa hissetmek durumunda kaldık, buna maruz kaldık, buna mecbur kaldık. Küreselleşmenin bir başka yüzü...
Açgözlülüğün, hırsın ve gözü dönmüşlüğün ne sonuçlar getirebileceği, o kadar güzel anlatıldı ki gerçek yaşanmış olaylar olmasa eminim pek çok kişi bu filmi Yıldız Savaşları kadar kurgusal bulabilir inanmayabilirdi. Nasıl mı bu kadar eminim? Film boyunca Alan Greenspan**, böyle bir konu olsaydı kesin fark ederdi sen ondan daha mı iyisin? Daha mı iyi biliyorsun rakamları? Daha mı iyi analiz ediyorsun, şeklinde yakıştırmalar yapılmadı mı? İşler güzel giderken herkesin sevdiği referans gösterdiği Alan Greenspan, günah keçisi oldu. Haklıydılar elbette! Sonuçta ihalenin bir kişiye bırakılması gerekmiyor mu?
Özgün kurgusu ve işlenişi olan filmi çok beğendim. 2007 ekonomik krizinin nasıl ortaya çıktığını unutturmaması ve akıllarda kalan pek çok soruya yanıt veriyor olmasından izlenmesini tavsiye ederim.
Başarılı bir yapım ve değerlendirmem 9. Çok beğenmeme rağmen 10 üzerinden 10 değil 9 vermemin sebebi, temanın kendi içerisinde çok hassas olması, yaşanmış bir olay olmasıdır. Normal değerlendirmemden birazcık uzak tutup kriz ile ilgili konunun işlenmiş olması ile ilgili hayranlığım ortaya çıkıyor ve ben de hayranlığımın etkisi ile 10 vermekten çekiniyorum. Ayrıca kazandığı Oscar ödülünü de unutmamak lazım.
*https://tr.wikipedia.org/wiki/Lehman_Brothers
**https://tr.wikipedia.org/wiki/Alan_Greenspan
**https://en.wikipedia.org/wiki/Alan_Greenspan
Sizler de düşüncelerinizi paylaşır mısınız?
No comments:
Post a Comment